Piter -Jan Goodijk
Partner
Donderdag 21 januari is het tijd voor de eerste stop in ons online zelfbewustzijnsavontuur: Hoe breng jij de economie in beweging? Piter-Jan en Els, Partners bij Young Colfield, gaan op onderzoek uit samen met Hans Stegeman, Chief Investment Strategist bij Triodos Bank. In deze blog neemt Piter-Jan je graag mee wat ons bracht tot deze vraag.
Hoe breng jij de economie in beweging?
Donderdag 21 januari 11.00 – 12.00 met Hans Stegeman, Chief Investment Strategist bij Triodos Bank
“Zolang de economie groeit, gaat het de goede kant op.” Volgens Hans Stegeman van Triodos Investment Management houdt deze overtuiging een onhoudbaar economisch systeem in stand. Hij pleit daarom voor een radicaal andere economie. Een economie waarin welzijn centraal staat en die goed doet voor zowel de mens als de Aarde. Hoe dan? Door naast financiële waarde ook waarde toe te kennen aan ecologische en sociale impact, zoals huisvesting, milieu, onderwijs en gelijkheid. Zo ontstaat er een evenwicht waarin we zonder de aarde te vernietigen iedereen in zijn of haar behoeften kunnen voorzien. “Materiële groei loslaten betekent niet dat we erop achteruitgaan. Het betekent juist dat ons welzijn erop vooruit kan gaan,” aldus Hans.
Het paradigma waar we onze samenleving op bouwen, hoe zit het daarmee?
2020 – het jaar van Corona. Aan hoeveel tafels zal het gesprek hierover de afgelopen feestdagen de boventoon gevoerd hebben – of juist aanwezig zijn geweest als een olifant in de kamer die moedwillig stilgehouden wordt: als een verboden woord waar het wel genoeg over gegaan is.
Behalve, of misschien wel dankzij Corona was 2020 wat mij betreft ook ‘het jaar van de economie’. Want al lijkt ‘economie’ misschien een macro-economisch verhaal op afstand, dat was het dit jaar niet. Ik realiseerde me meer dan tevoren dat het gaat over wat wij, jij en ik, vinden. Hoe we dat vertalen naar de keuzes die we maken. In hoe we consumeren, in hoe we ons uitspreken, in hoe we bewegen in de organisaties waar we werken, in hoe we met onszelf en de wereld om ons heen omgaan. En wat mij betreft komt daarmee de verantwoordelijkheid om het eens te hebben over het paradigma waar we onze samenleving op bouwen en wat dit jaar ook steeds meer op de voorgrond ter sprake kwam. Onze economie, onze samenleving is wat wij er van maken. Dus wat maken we er van, nu deze crisis momentum geeft voor verandering?
Even één stap terug. Hoe definieer je "de economie" eigenlijk?
In het maatschappelijk debat werd de impact van de pandemie ingedeeld in grofweg twee categorieën. Enerzijds de impact op de gezondheid van mensen en de daarbij horende zorg met voorvechters als Diederik Gommers en Ernst Kuipers, die ons onvermoeibaar informeerden over de impact van het virus op mens en zorg. Anderzijds de impact op de economie met vooral het belang van ‘de ondernemer’, die benadeeld werd en wordt en om soms niet te volgen redenen zijn of haar bedrijf moest sluiten. Meermaals ging het over de trade-off tussen gezondheid en economie – waar moeten we als samenleving voor kiezen?
Of die trade-off in zichzelf überhaupt kan bestaan hangt af van je definitie van ‘de economie’. Hendrik Noten en Sander Heijne wijden in hun boek ‘Fantoomgroei’ een hoofdstuk aan deze definitie en komen uit op dat ‘economie niets meer (of minder) is dan het vermogen van een groep mensen om samen een probleem op te lossen’. Mede geïnspireerd op filosoof en econoom John Stuart Mill die vind dat “het nadenken over economie onlosmakelijk verbonden is met het nadenken over een samenleving als geheel.” Zo is de economie een optelsom van het handelen van 7 miljard wereldburgers, concluderen de schrijvers.
Met die definitie bestaat er dus eigenlijk geen trade-off maar eerder een systemische vraag: namelijk of de huidige principes die bepalen hoe we samenwerken en leven, nog voldoen en het vermogen in zich hebben om niet alleen met deze pandemie, maar misschien ook wel met een nieuwe realiteit, op een menselijke en duurzame manier om te gaan. En een persoonlijke vraag: hoe jij en ik daarin willen handelen.
Het huidige paradigma van aandeelhouderskapitalisme
Tegenlicht beschrijft de huidige ‘economie’ als een van ‘aandeelhouderskapitalisme’. Sinds de jaren ‘70 domineert in Nederland (en in veel andere westerse landen) het gedachtegoed om meer aan ‘de vrije markt’ over te laten. Met het onderliggende principe dat niet de staat maar de markt zorgt voor eerlijke verdeling, welvaart en welzijn. Bedrijven kunnen op de kapitaalmarkt makkelijk geld vinden en verkopen hun belangen aan externe aandeelhouders. Het verdienmodel van deze aandeelhouders berust op groei – het rendement van de investering zit in het groeien van de waarde van de onderneming, liefst zo snel mogelijk. Die ‘groei’ is overigens een maatschappelijk goed – als organisaties groeien ontstaat meer werkgelegenheid en zodoende groeit de maatschappij en de mens mee. De sociale zekerheid van mensen hangt dus steeds meer af van de groei en prestaties van organisaties. Zo zijn mensen indirect afhankelijk van het verdienmodel van de aandeelhouder: groei. Hoe meer ik me verdiep in de consequenties van dit paradigma – en deze ook ervaar – word ik er steeds ongemakkelijker van.
Tijd voor een nieuw paradigma, een nieuwe economie
Inspirerend perspectief vind ik bij Kate Raworth die in haar boek ‘Donut Economie’ beschrijft hoe deze eindeloze groei ten koste gaat van ‘moeder aarde’. Ook laat zij zien dat er economische modellen bestaan die wél rekening houden met de natuur. En bij Mariana Mazzucato, die in de ‘Value of everything’ beschrijft hoe het maximaliseren van aandeelhouderswaarde niet zorgt dat investeringen terugvloeien naar de medewerker of de samenleving, maar naar een handjevol investeerders. Anand Giridharadas beschrijft de onbeholpenheid van de elite, die filantropisch schijnt te willen doen voor mensen die het minder hebben maar ondertussen niet bereid is verdienmodellen op te geven die deze ongelijkheid versterken. En economen Kees Vendrik en Hans Stegeman die vanuit een toonaangevende Nederlandse bank naar buiten treden en er geen doekjes om winden met hun pleidooi ‘Reset The Economy’: we zijn toe aan een nieuwe economie gebouwd op uitgangspunten die meer opleveren voor de samenleving als geheel.
Ga je mee op onderzoek?
Ik heb geen waarheid in pacht en weet ook nog niet precies mijn kleur. Maar ik ben nieuwsgierig naar andere perspectieven, om ons huidige paradigma te bevragen. Dus ik ga graag op onderzoek, samen met m’n mede-partner en avonturier Els. Als twee jonge aandeelhouders die het huidige paradigma op z’n minst willen bevragen, met iemand die vanuit één van de grotere banken in Nederland al onmiskenbaar kleur bekende en daar ons meer over vertelt: Hans Stegeman.
Doe je met ons mee? Meld je aan!
Piter -Jan Goodijk
Partner
Hogehilweg 8
1101 CC Amsterdam Zuid-Oost